Waarom we onze eigen privacy te grabbel gooien

‘Privacy is dood’, ‘ik heb niets te verbergen’, ‘ze weten toch alles al van me’, ‘al mijn vrienden gebruiken het ook, ik kan niet anders’. Dergelijke redeneringen komen regelmatig bovendrijven als reden waarom het onnodig of zelfs niet zinvol zou zijn ons gedrag te veranderen waar het onze (online) privacy betreft. Denk bijvoorbeeld aan het niet gebruiken van alternatieven voor Whatsapp, het gebruik van clouddiensten van big tech of het delen van privé-informatie met derde partijen zoals google of Tiktok. De gevolgen van de impact van het gebruik van onze eigen gegevens door anderen laten zich helaas moeilijk direct voelen, maar zijn desondanks groot. De komende tijd zal ik dieper op deze gevolgen ingaan, maar nu alvast een paar steekwoorden: beïnvloeding door commerciële of staatsactoren, een steeds duurder wordende samenleving, ontmenselijking, surveillance en verlies van vrijheid van meningsuiting.

In deze eerste blog wil ik vier redenen verkennen waarom mensen in de basis terughoudend zijn om andere keuzes te maken, en daarmee hun eigen privacy of die van anderen in gevaar brengen. In opvolgende blogs wil ik deze argumenten verder gaan verdiepen. Ook wil ik daarbij de actualiteit volgen want zowel overheden als big tech staan niet stil. Denk aan de Britse overheid die versleuteling op clouddiensten van Apple verbiedt, of de EU die middels chatcontrol alle foto’s van alle EU burgers (behalve EU medewerkers) wil gaan controleren op misbruikmateriaal van kinderen (CSAM), of leeftijdscontrole voor social media.

In tegenstelling tot veel zaken die we niet in de hand hebben, is er op het gebied van de afhankelijkheid van big tech en onze eigen (online) privacy veel te winnen. Keuzes die we maken komen direct onszelf en anderen ten goede. We zullen daarvoor wel ons eigen gedrag moeten veranderen. Dit is om diverse redenen niet makkelijk maar toch noodzakelijk. Om dit te verklaren heb ik vier oorzaken geïdentificeerd, die ik nu zal behandelen.

Gebrek aan kennis

De profeet Hosea wist het al: het volk gaat ten onder door gebrek aan kennis. Een gebrek aan kennis van techniek en wat privacy is ligt ten grondslag aan het massaal onderschatten van onze data-hongerige maatschappij. Neem bijvoorbeeld chat-control: het Europese initiatief om alle foto’s die burgers uit wisselen te scannen op misbruikmateriaal. Lijkt mooi, maar de gevolgen zijn groot. De gevolgen worden niet begrepen omdat op alle niveaus (politici én burgers) niet weten hoe de techniek werkt en dan slechts aanslaan op het emotionele argument: het beschermen van kinderen. Ik heb zelf kinderen, ik bescherm ze graag, maar niet ten koste van alles. Ik wil hierbij dan ook argumenteren (en een oproep doen aan technici!) om op alle niveaus van school tot tweede kamer meer te gaan voorlichten over hoe onze IT en security werkt, en welke gevolgen (Big) Tech heeft voor onze samenleving. Alleen als je de juiste kennis hebt kun je verantwoorde keuzes maken.

Wil je trouwens meer kennis over chat-control of inzicht in de problemen van leeftijdscontrole op het Internet? Bekijk dan mijn gesprekken bij De Nieuwe Wereld! Voor Chatcontrol klik hier, voor leeftijdscontrole klik hier.

Gebrek aan (betaalbare/gratis) alternatieven, die net zo makkelijk in gebruik zijn

Gemak dient de mens. We hebben een afstandsbediening zodat we niet meer op hoeven te staan om de tv te bedienen. Een vaatwasser zodat we na het eten iets anders kunnen doen dan borden schrobben en clouddiensten die naadloos integreren met onze mobiele telefoon zodat alles netjes wordt gebackupt en zelf nergens over hoeven na te denken. Dit gemak is waar Big Tech op zinspeelt: koop een Apple iPhone en het werkt naadloos samen met iCloud, Apple TV of je MacBook. Met één druk op het touchscreen werkt alles out of the box. Dat de werkelijkheid minder mooi is laat het voorbeeld zien van de man wiens Google account (met daarin al zijn documenten) werd verwijderd omdat een van zijn foto’s onwelgevallig was bij Google. Het gemak is fijn, maar de afhankelijkheid van grote partijen maakt ons kwetsbaar. Daarom is het belangrijk dat we initiatieven starten die net zo betaalbaar en gemakkelijk zijn als de diensten van Big Tech. Maar dan op een manier waarbij onze data van onszelf blijft.

Afhankelijkheid van digitale middelen bij bedrijven en overheden

Het derde punt, wat enigszins is afgeleid van het vorige is de afhankelijkheid van digitale middelen. Ook hier komt gemak om de hoek kijken maar in dit geval is het de vanzelfsprekendheid van digitale diensten die ons verslaafd houdt aan ongezonde privacy-overschrijdende techniek. Misschien heb je het idee om een oude Nokia 3310 uit de kast te halen en zoveel mogelijk off-grid te gaan maar het lukt je dan niet om belastingaangifte te doen want je kunt de DigiD app niet draaien. Of je ticket laten zien in een museum want die staat alleen in die ene app die alleen op Apple of Android werkt. Ik kan zo nog wel even doorgaan. Het korte (doch niet volledige) antwoord op dit probleem is dat we óf analoog weer meer gaan waarderen óf dat we gaan werken met open standaarden die iedereen, ongeacht merk of model apparatuur, kan gebruiken.

Het netwerk-effect

Misschien wel de belangrijkste oorzaak van de vier bewaar ik voor het laatst, want hier komt het meeste ongemak bij kijken. Ergens weten we allemaal wel dat Whatsapp om meerdere redenen onze privacy te grabbel gooit maar we kunnen niet stoppen. Want ja, de buurtapp, de groep 8-app, de familie-app. Je kunt zelf overgaan op een beter (doch niet perfect) alternatief als Signal maar als niemand meegaat, wat heb je er dan aan? We zijn nou eenmaal kuddedieren en het gevoel er niet bij te horen (FOMO!) is zo groot dat het in de weg staat om goede beslissingen te nemen. Op deze oorzaak heb ik dan ook het minst goede antwoord omdat hier het individuele gedrag zo botst met het groepsgedrag dat het ongemak zo groot wordt dat niemand het wil weten. Wat denken jullie, hoe verminderen we het netwerk-effect?

De komende tijd zal ik diverse onderwerpen verder uitdiepen. Kijk tot die tijd eens rond bij Tuxnet waar we verschillende initiatieven zullen ontplooien met betrekking tot bovenstaande punten!